Sojusz pięciorga oczu
Jedną z najważniejszych, pilnie strzeżonych informacji, jakie ujrzały światło dzienne w ostatnich latach, było ujawnienie porozumienia UKUSA, zwanego popularnie Sojuszem Pięciorga Oczu. Demaskacja postanowień UKUSA Agreement z 1946 roku oraz praktyk z nimi związanych, uruchomiła poważną, międzynarodową debatę, dotyczącą wolności obywateli w dobie powszechnej prewencyjnej inwigilacji światowej komunikacji elektronicznej.
Sojusz Pięciorga Oczu to tajne porozumienie szpiegowskie zawarte niedługo po zakończeniu II wojny światowej, 5 marca 1946 roku. Początkowo dotyczyło ono służb: amerykańskiej (NSA – National Security Agency) i angielskiej (GCHQ – Government Communications Headquarters).
W 1948 roku do współpracy przyłączyły się służby kanadyjskie (CSEC – Communications Security Establishment Canada), a w 1956 roku – nowozelandzkie (GCSB – Government Communications Security Bureau) oraz australijskie (DSD – Defence Signals Directorate).
Pierwsza informacja o istnieniu UKUSA Agreement pojawiła się w 2005 roku. Oficjalnie zaś umowę o zawarciu sojuszu potwierdzono pięć lat później w informacji Archiwum Narodowego Wielkiej Brytanii. Potoczna nazwa porozumienia pochodzi od komunikatu „For AUS/CAN/NZ/UK/US Eyes Only”, czyli niezbyt poręcznego określenia dostępności przechwyconych danych dla wszystkich członków sojuszu. Dla ułatwienia, zaczęto więc stosować określenie „For Five Eyes Only” - „Tylko dla pięciorga oczu”.
Każdemu z pięciu państw sojuszu odpowiada nieformalnie zakreślony obszar działań. Do zadań Amerykanów należy szpiegostwo komunikacyjne, kontrolują oni Środkowy Wschód. Brytyjczycy specjalizują się w szpiegostwie klasycznym i działają na terenach Europy kontynentalnej, Afryki i zachodniej części dawnego ZSRR. Australijczycy kontrolują Indochiny, Indonezję i południowe Chiny, a Nowozelandczycy – zachodni Pacyfik.
Skuteczne funkcjonowanie Sojuszu Pięciorga Oczu polega w gruncie rzeczy (i polegało od początków jego istnienia) na omijaniu restrykcji prawnych, ograniczających służby wywiadowcze w ich kraju, poprzez zdobywanie informacji za pośrednictwem służb z innego państwa, których owe restrykcje nie ograniczają. Ten prosty pomysł umożliwia więc rządom inwigilację obywateli swojego państwa bez konieczności wypełniania oficjalnych procedur zatwierdzających wykorzystanie podsłuchu.
Podstawą szpiegowskiej infrastruktury UKUSA jest globalna sieć nasłuchowa Echelon, korzystająca ze stacji nasłuchowych zlokalizowanych w ponad 130 miejscach na kuli ziemskiej.
System Echelon przechwytuje, gromadzi i analizuje dane z urządzeń elektronicznych z całego świata. Są to, między innymi rozmowy telefoniczne, e-maile, transfery plików oraz wszelka komunikacja internetowa i satelitarna. Dane z poszczególnych stacji trafiają do siedziby głównej NSA, gdzie zostają skategoryzowane i poddane szczegółowej analizie. Ze względu na rozbudowę stacji nasłuchowych oraz, co za tym idzie, ogromne ilości pozyskiwanych danych, wstępna obróbka danych odbywa się często w jednostkach państw sojuszniczych (Amerykanie nie są w stanie poradzić sobie samodzielnie z analizą wszystkich napływających informacji).